Het geven of ontvangen van kritiek is een breed onderwerp, maar ik ga een poging doen om dit onderwerp wat te belichten in dit artikel. Ik hoop dat je er iets aan hebt als je het leest.
Wat is kritiek?
Ik ga er mijn eigen definitie aan geven. Kritiek is iets of iemand beoordelen. Je kunt die beoordeling denken of uitspreken. Deze definitie komt redelijk overeen met sommige woordenboekdefinities.
Er worden ons vele suggesties gedaan als het gaat om het ontvangen van kritiek. Hier wat voorbeelden van suggesties die iemand van een ander zou kunnen krijgen als hij van iemand kritiek ontvangt. Het zijn meestal niet al te specifieke uitlatingen:
Trek het je niet aan, hij is niet wijzer.
Laat je door hem of haar toch niet zo op je kop zitten.
Dat pik je toch zeker niet?
Troost je. Hij is zelf geen cent beter.
En ga zo maar door. Deze suggesties zijn ook een vorm van kritiek. Je krijgt een soort wisselwerking. Kritiek lokt weer kritiek uit.
Ik wil hier onderscheid maken tussen twee vormen van kritiek:
- Iemand of iets beoordelen met de bedoeling om te helpen.
- Iemand of iets beoordelen met de bedoeling om iemand te kleineren of te doen reageren.
We gaan het hier voornamelijk hebben over nr.2
De voorbeelden van hierboven vallen dan ook onder de tweede vorm van kritiek. Kenmerkend voor deze tweede vorm van kritiek is dat men meestal spreekt in algemeenheden. ‘Hij is niet wijzer’ of ‘hij is zelf geen cent beter’ zijn algemeenheden. Meer specifiek zou zijn ‘hij heeft een mentale beperking’ of ‘hij heeft zelf soortgelijke tekortkomingen’.
Er zijn mensen die absoluut geen kritiek kunnen verdragen, zelfs al is die kritiek bedoeld om te helpen. Het grootste probleem met het ontvangen van kritiek is dat veel mensen zich hierdoor verkeerd gemaakt voelen. Het doet iets met hun eigenwaarde. Ze voelen zich klein worden en protesteren daartegen. Dit kan heel subtiele vormen aannemen. Soms is een afkeurende blik al voldoende om mensen compleet van streek te maken.
Er is hier een zeer krachtig mechanisme aan het werk. Dit mechanisme kan zoveel kracht hebben dat het je denken volledig in de war schopt. Je kunt niet meer logisch nadenken zodra dit mechanisme de kop opsteekt. De meest logische mensen kunnen zo de meest onlogische dingen doen. Dit mechanisme zit diep geworteld in je onderbewustzijn en steekt de kop op zodra je bekritiseerd wordt.
Wat voor mechanisme is dat dan? Het is feitelijk een onbewuste intentie om gelijk te moeten hebben. Als dit mechanisme zich op maximale sterkte manifesteert dan is ongelijk hebben voor zo iemand geen optie. De persoon zal tegen elke logica in volhouden dat hij of zij gelijk heeft. Ook al is de kritiek gegrond, specifiek, goed bedoeld en vriendelijk gebracht, zal deze toch geen enkele invloed kunnen uitoefenen op de mening van de bekritiseerde persoon.
De kracht van dit mechanisme vindt haar oorsprong in een bepaald deel van de hersenen wat het reptielenbrein wordt genoemd. Het reptielenbrein zorgt ervoor dat je lichaam onmiddellijk kan reageren op gevaar door over te gaan in een vecht/vlucht modus. Het kan je ook doen verstijven zodat je noch vecht noch vlucht. Het reptielenbrein wordt geactiveerd door de emotie angst.
Vermoedelijk zorgt de reactie van verstijven ervoor dat men krampachtig vasthoudt aan zijn gelijk. Ook al wijst alles erop dat men ongelijk heeft, het reptielenbrein zorgt ervoor dat men als het ware stokstijf stil blijft staan bij het eigen gelijk.
Ik schrijf hier met opzet niet in de tweede persoonsvorm omdat ik mensen die dit artikel lezen, niet het idee wil geven dat dit probleem ook bij hen zou kunnen spelen. Dit is natuurlijk wel zo maar je mag niet het gevoel krijgen dat ik je probeer verkeerd te maken.
We weten allemaal wel mensen aan te wijzen van wie we weten dat ze altijd gelijk moeten hebben. We zijn echter veel minder in staat om bij onszelf te constateren dat er een drang aanwezig is om gelijk te hebben.
Dit maakt van dit onderwerp een nogal gevoelige kwestie. Ik moet dan ook op mijn hoede zijn en goed opletten dat ik met dit artikel niemand in het ongelijk stel. Anders zullen mensen misschien vroegtijdig afhaken en dat zou jammer zijn. Ik ben namelijk van mening dat veel mensen nodeloos lijden onder het probleem van ‘gelijk moeten hebben’. En niet alleen mensen bij wie dit mechanisme te sterk aanwezig is, maar ook mensen die ermee geconfronteerd worden.
Het kan een enorm zware wissel trekken op elke vorm van samenwerking of samenleven. Het kan onbeschrijfelijke wantoestanden teweegbrengen om niet te spreken van pure haatgevoelens of verdriet.
Het kunnen omgaan met kritiek is dan ook geen onbelangrijk onderwerp, daar mag je zeker van zijn.
Om een nog beter begrip te krijgen over dit onderwerp gaan we het nog wat verder moeten uitdiepen. We moeten dan de vraag stellen hoe het komt dat er mensen zijn die geen ongelijk kunnen bekennen of verdragen.
We moeten dan meestal gaan kijken naar wat er in de jeugd van iemand is gebeurd.
De eerste 7 levensjaren zijn van doorslaggevende betekenis voor de rest van iemands leven. In die periode is men niet in staat om zelf te oordelen over de informatie die men ontvangt. Men neemt dan ook alles in zich op wat wordt ingegeven. Deze informatie vormt gedachtepatronen in iemands onderbewustzijn die gaan bepalen hoe men over de verschillende aspecten van het leven moet denken.
Wat nu als iemand door zijn ouders, opvoeders of leraren vaak gekleineerd wordt. Er komt dan in het onderbewustzijn een gedachtepatroon tot stand dat de persoon doet geloven dat hij minder waard is. En daar heb je dan het fundament waarop het ‘gelijk moeten hebben’ rust. Men gaat dat te laag zelfbeeld dan proberen te compenseren door zich boven anderen te verheffen. Ongelijk hebben betekent dan gezichtsverlies lijden. En gezichtsverlies lijden betekent dan een gevoel van minderwaardigheid hebben .
Die onbewuste gedachtepatronen kunnen met behulp van het reptielenbrein een enorm krachtige invloed uitoefenen op de persoon. Het gaat allemaal om winnen of verliezen. Als je wint, heb je gelijk en als je verliest, heb je ongelijk. In het eerste geval voelt men zich meer waard en in het tweede geval voelt men zich minder waard.
Kritiek krijgen is dan ook geen pretje voor de persoon die zich superieur voelt aan anderen. Het onderbewustzijn vertaald iedere vorm van kritiek als een aanval op de persoon waardoor het reptielenbrein wordt geactiveerd.
Op dat moment is er geen plaats meer voor logisch nadenken.
Allemaal leuk en wel om dit te weten maar wat doen we eraan? Kunnen we er überhaupt iets aan doen? Willen we er iets aan doen?
Mensen die hun ongelijk op geen enkele manier kunnen bekennen zijn moeilijk te helpen. Dit omdat ze door de kracht van het reptielenbrein bevroren staan in hun gelijk. Ze kunnen niet toegeven dat ze ongelijk hebben omdat dit hun minderwaardigheidsgevoel terug actief maakt. Ze hebben hun minderwaardigheidsgevoel gecamoufleerd door zich meer waard te voelen dan anderen.
Als zo iemand beseft dat dit mechanisme gaande is kan dit tot verbetering leiden. Maar dit besef zal niet snel komen omdat het mechanisme dat niet toelaat.
Wat kunnen we dan wel doen? We kunnen leren hoe om te gaan met mensen die altijd gelijk moeten hebben. Ook dat is niet gemakkelijk maar het is te leren. Als het je lukt om dit te leren dan kan dit voor jezelf en de persoon in kwestie een enorme opluchting zijn.
In de meeste gevallen hoef je niet in conflict te komen met mensen die gelijk moeten hebben. Door begrip op te brengen voor wat er bij die mensen op de achtergrond speelt, heb je al een eerste stap gezet.
Hier een aantal dingen die je kan doen of laten om niet in conflict te komen:
- Geef ze gelijk als het er niet toe doet of ze wel of niet gelijk hebben.
- Als ze gelijk hebben bevestig dit dan en toon er waardering voor.
- Als ze om hun gelijk vragen en je vindt dat ze ongelijk hebben zeg dan dat je daar geen uitspraak over kan of wil doen.
- Wees begripvol en toon respect voor hun mening.
- Verlaag je niet op hun niveau door emotioneel te reageren als je kritiek van hen krijgt.
Ik weet ook wel dat dit echt niet altijd gemakkelijk is, maar het werkt wel.
Je zou je nu ook kunnen afvragen waarom je die mensen naar de mond zou moeten praten. Je kunt toch veel beter gewoon zeggen wat je denkt. Wel het is maar net wat je wil bereiken. Als je conflicten wil vermijden dan kunnen de hierboven genoemde 5 punten zeker van nut zijn. Als je de persoon wil laten voelen dat zijn uitingen of gedragingen kant nog wal raken dan zeg je gewoon wat je denkt. Ook dit kan van waarde zijn omdat je dan zaadjes plant in het onderbewustzijn van de persoon die misschien later tot wasdom kunnen komen.
Verwacht maar geen gunstige reactie want die zal er niet zijn. Zolang het mechanisme actief is, zal je vermoedelijk niet door het ‘gelijk moeten hebben’ pantser heen raken. Maar alles wordt geregistreerd in het onderbewustzijn en kan op het moment dat het mechanisme niet actief is naar boven komen. Je hebt dus wel degelijk invloed op zo iemand ook al lijkt het tegenovergestelde waar. Maar je wilt niet altijd in conflict leven en daarom zijn die vijf punten ook van belang.
Bij de meeste mensen dooft het mechanisme uit zodra de persoon zich gewaardeerd en begrepen voelt. Dan is een normaal gesprek weer mogelijk.
Als er iemand is die dit probleem op een meesterlijke manier kan uitleggen dan is het wel Ekhart Tolle. Hier een video van hem waar hij uitgebreid ingaat op hoe met kritiek om te springen.
Ik hoop dat ik hiermee dit onderwerp wat meer heb verduidelijkt en dat het je zult helpen om het hoofd te bieden aan een van de moeilijkste problemen die zich tussen mensen kunnen voordoen.
Als je vragen hebt of je mening wil geven over dit artikel aarzel dan niet om te reageren.